
Sterol là gì? Vai trò, lợi ích và ứng dụng của sterol
Th 3 17/06/2025
Nội dung bài viết
Sterol là một chất dinh dưỡng đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với cơ thể của con người. Sterol giúp đưa nồng độ cholesterol xấu trong máu về mức ổn định, góp phần bảo vệ sức khoẻ hệ tuần hoàn. Bài viết dưới đây, Whey Tốt sẽ cung cấp những thông tin chi tiết về sterol và công dụng của sterol nhé!
Tổng quan về sterol
Sterol hay còn gọi là rượu steroid, là một loại chất hữu cơ thuộc gốc gonane và là một phân nhóm của steroid. Hợp chất này thường được tìm thấy trong thực vật, động vật, nấm và có thể được sản sinh thông qua một số loại vi khuẩn đặc biệt.
Trong đó, quen thuộc nhất có lẽ là sterol trong động vật hay với tên gọi khác là cholesterol. Cholesterol là một nguyên liệu quan trọng trong việc hình thành và duy trì cấu trúc của màng tế bào, đóng vai trò như một tiền chất của các loại vitamin tan trong chất béo. Sterol thực vật có thể được tìm thấy trong bữa ăn hàng ngày như trái cây, rau củ, dầu thực vật và các loại hạt.
Sterol là một chất hữu cơ có thể được tìm thấy trong các sinh vật nhân thực (Nguồn: Internet)
Phân loại sterol
Khi phân loại sterol, ta có thể chia theo 2 cách:
Dựa trên nguồn gốc:
Zoosterol (Sterol động vật): Sterol chủ yếu được tìm thấy ở động vật. Cholesterol là zoosterol phổ biến nhất và đóng vai trò quan trọng trong màng tế bào động vật và là tiền chất của hormone steroid, vitamin D và axit mật.
Phytosterol (Sterol thực vật): Sterol được tìm thấy ở thực vật. Các phytosterol phổ biến bao gồm sitosterol, campesterol và stigmasterol. Chúng có cấu trúc tương tự cholesterol và có thể giúp giảm hấp thu cholesterol ở người.
Mycosterol (Sterol nấm): Sterol đặc trưng cho các loại nấm. Ergosterol là một mycosterol quan trọng, có vai trò tương tự như cholesterol ở tế bào động vật và là tiền chất của vitamin D2.
Dựa trên chức năng sinh học:
Sterol cấu trúc: Chức năng chính là duy trì tính toàn vẹn và độ linh động của màng tế bào (ví dụ: cholesterol, ergosterol, phytosterol).
Tiền chất hormone: Sterol là tiền chất để tổng hợp các hormone steroid quan trọng (ví dụ: cholesterol là tiền chất của hormone sinh dục, hormone vỏ thượng thận).
Tiền chất vitamin: Một số sterol là tiền chất của vitamin (ví dụ: ergosterol là tiền chất của vitamin D2, 7-dehydrocholesterol là tiền chất của vitamin D3).
Axit mật: Các dẫn xuất hydroxyl hóa và carboxyl hóa của cholesterol, giúp tiêu hóa chất béo.
Cholesterol là loại sterol động vật phổ biến nhất (Nguồn: Internet)
Vai trò sinh học của sterol
Sterol đóng vai trò vô cùng quan trọng trong nhiều quá trình sinh học cần thiết của các sinh vật nhân thực (từ nấm đến thực vật và động vật):
Thành phần cấu tạo nên màng tế bào: Sterol là thành phần chính cấu tạo nên màng sinh học của tế bào ở sinh vật nhân thực. Chúng không chỉ đảm bảo sự mềm dẻo, linh hoạt trong chức năng của tế bào thông qua việc điều chỉnh độ lỏng của màng sinh học mà còn xen kẽ giữa các phân tử phospholipid để tăng cường và duy trì tính toàn vẹn, độ linh động của màng.
Tiền chất của các hormone steroid: Dạng phổ biến nhất của sterol là cholesterol, đóng vai trò làm tiền chất của các hormone sinh dục và hormone vỏ thượng thận. Các hormone này tham gia vào nhiều quá trình sinh học, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sinh lý bình thường của động vật như phát triển, sinh sản, trao đổi chất và phản ứng stress.
Tiền chất của vitamin D: Cholesterol ở động vật và ergosterol ở thực vật/nấm có thể chuyển hóa thành vitamin D khi tiếp xúc với ánh sáng cực tím. Vitamin D rất cần thiết cho việc hấp thụ canxi và photpho, duy trì sức khỏe xương và hỗ trợ tăng đề kháng.
Tiền chất của axit mật: Axit mật đóng vai trò nhũ hoá chất béo, thúc đẩy quá trình tiêu hoá và giúp cơ thể hấp thụ tốt các vitamin tan trong chất béo như vitamin A, D, E, K. Ngoài ra, sterol Cholesterol của động vật là tiền chất góp phần trong quá trình tạo ra axit mật tại gan.
Sterol giúp hạn chế hấp thụ cholesterol xấu, tăng cường sức khoẻ hệ tuần hoàn (Nguồn: Internet)
Công dụng của sterol đối với sức khỏe người
Tuỳ vào từng loại sterol khác nhau mà chúng mang lại lợi ích sức khoẻ tuyệt vời cho con người.
Giảm cholesterol xấu (LDL) trong máu – Cải thiện chức năng hệ tuần hoàn
Nhờ có cấu trúc gần giống cholesterol, phytosterol cạnh tranh với cholesterol tại ruột non, làm giảm hấp thu cholesterol vào máu. Điều này giúp hạ nồng độ LDL, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh về tuần hoàn, đặc biệt là xơ vữa động mạch và cao huyết áp. Do đó, phytosterol thường được bổ sung trong các sản phẩm chức năng như sữa thực vật, bơ thực vật và ngũ cốc ăn sáng.
Tăng cường sức khỏe tế bào
Sterol là thành phần cấu tạo của màng tế bào, giúp duy trì độ bền, tính linh hoạt và hỗ trợ hoạt động truyền tín hiệu giữa các tế bào.
Tiền chất của hormone và vitamin
Cholesterol là tiền chất để tổng hợp nhiều hormone steroid quan trọng, bao gồm estrogen, testosterone và cortisol – các hormone có liên quan đến sinh lý, chuyển hóa và phản ứng căng thẳng. Ngoài ra, cholesterol còn tham gia vào quá trình tổng hợp vitamin D dưới tác động của tia cực tím từ ánh sáng mặt trời, giúp cơ thể hấp thu canxi hiệu quả, từ đó bảo vệ sức khỏe xương và tăng cường miễn dịch.
>> Xem thêm: 5 thực phẩm giàu vitamin D tốt nhất, hỗ trợ sức khỏe xương khớp
Hỗ trợ chức năng tiêu hóa
Cholesterol là nguyên liệu để sản xuất muối mật, cần thiết cho quá trình tiêu hóa và hấp thu chất béo trong ruột non.
Cholesterol hay sterol động vật hỗ trợ tiêu hóa và hấp thụ chất béo ở ruột non (Nguồn: Internet)
Chống viêm và tăng cường miễn dịch
Nhiều nghiên cứu cho thấy phytosterol có thể có tác dụng chống viêm và tăng cường miễn dịch. Một số kết quả nghiên cứu bước đầu cũng cho thấy, phytosterol có khả năng ức chế sự phát triển bất thường của tế bào ở người, đặc biệt ở đại tràng và tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, đây là kết quả từ một số nghiên cứu nhỏ vẫn còn cần nhiều nghiên cứu lớn để chứng minh.
Nguồn thực phẩm cung cấp sterol
Nguồn thực phẩm giàu sterol có thể tìm thấy trong các thực phẩm như:
Phytosterol (Sterol thực vật): Dầu thực vật (dầu cám gạo, dầu hướng dương, dầu đậu nành, dầu ngô, dầu ô liu), các loại hạt (hạnh nhân, óc chó, đậu phộng, hạt điều), ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch, gạo lứt)...
Cholesterol (Sterol động vật): Tất cả các loại thịt đều chứa cholesterol, đặc biệt là thịt đỏ và thịt chế biến sẵn, da và nội tạng gia cầm, tôm, cua, sữa,...
Ergosterol (Sterol nấm): Các loại nấm ăn được là nguồn chính cung cấp ergosterol. Hàm lượng ergosterol có thể khác nhau tùy thuộc vào loại nấm.
Ergosterol có thể tìm thấy với hàm lượng khác nhau tuỳ vào từng loại nấm (Nguồn: Internet)
>> Xem thêm:
- Collagen là gì? Lợi ích của collagen đối với sức khỏe cơ thể
- Probiotic là gì? Công dụng của Probiotic
Ứng dụng của sterol trong các lĩnh vực
Nhờ vào tính đa dạng về nguồn gốc và công dụng, sterol có thể được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau:
Ứng dụng trong y học và dược phẩm
Sterol, đặc biệt là cholesterol, là tiền chất để tổng hợp hormone steroid (như estrogen, testosterone) và vitamin D, hỗ trợ điều trị các bệnh về nội tiết và xương. Ngoài ra, ergosterol ở nấm là mục tiêu của nhiều thuốc kháng nấm.
Sterol và các dẫn xuất của chúng được nghiên cứu cho tiềm năng trong điều trị bệnh tim và các bệnh viêm nhiễm.
Ứng dụng công nghiệp thực phẩm
Thực phẩm chức năng: Phytosterol được thêm vào nhiều loại thực phẩm như bơ thực vật, sữa chua, nước ép trái cây và ngũ cốc ăn sáng để tăng cường lợi ích sức khỏe, đặc biệt là khả năng giảm cholesterol.
Chất nhũ hóa và ổn định: Một số este sterol có thể được sử dụng làm chất nhũ hóa và ổn định trong thực phẩm.
Cải thiện giá trị dinh dưỡng: Việc bổ sung ergosterol vào thực phẩm (đặc biệt là nấm được chiếu xạ UV) giúp tăng hàm lượng vitamin D2.
Ứng dụng trong mỹ phẩm
Sterol được dùng trong kem dưỡng da để giữ ẩm, phục hồi hàng rào bảo vệ da, chống khô ráp và hỗ trợ điều trị da nhạy cảm.
Ứng dụng trong công nghệ sinh học
Sterol được sử dụng trong nghiên cứu màng tế bào, truyền tín hiệu và phát triển thuốc điều trị rối loạn lipid.
Ứng dụng trong nông nghiệp – Thú y
Phytosterol có tiềm năng tăng cường sức khỏe vật nuôi và được nghiên cứu làm chất bảo vệ thực vật sinh học.
Một số lưu ý khi sử dụng sterol
Tuy sterol tương đối an toàn đối với người sử dụng, cần phải lưu ý những điều sau đây để hạn chế các phản ứng phụ không mong muốn đối với sức khoẻ của người sử dụng:
Tuân thủ đúng liều lượng khuyến nghị, không dùng quá liều.
Sterol chỉ có tác dụng hỗ trợ, không thay thế hoàn toàn thuốc chữa bệnh.
Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu phụ nữ nữ mang thai hoặc cho con bú, người có vấn đề về sức khỏe, người đang điều trị bằng thuốc.
Một số người có thể gặp các tác dụng phụ nhẹ về tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón. giảm nhẹ sự hấp thu của các vitamin tan trong dầu (A, D, E, K) và beta-carotene.
Sterol là một chất vô cùng quan trọng đối với hoạt động thường ngày của con người. Việc bổ sung sterol cũng vô cùng đơn giản vì chất này tồn tại rất nhiều trong các loại thực phẩm hàng ngày. Tuy nhiên, trong một số trường hợp nhất định, việc sử dụng thực phẩm chức năng chứa sterol cũng là lựa chọn cần thiết để duy trì nồng độ ổn định, hỗ trợ sức khỏe hệ tuần hoàn và tăng cường sức khỏe tổng thể.
Có bình luận trên bài viết “Sterol là gì? Vai trò, lợi ích và ứng dụng của sterol”